Medical Park Gebze Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzm. Dr. Ecmel Erdağ çocuklarda hipertansiyon tanı ve tedavisini anlattı.

Hipertansiyon (HT) çocukluk dönemi boyunca her yaş grubunda ortaya çıkabilen ve giderek artan bir klinik sorundur. Hipertansiyon sıklığı çocuklarda %1, genç erişkinlerde %15 ve erişkinlerde %65 tir. Ancak özellikle gelişmiş toplumlarda obezite oranının giderek artması nedeni ile büyük çocuk ve ergenlik döneminde sıklığı giderek yükselmektedir.

Çocukluk çağında HT bulguları erişkin çağdaki kadar belirgin değildir.  3 yaş ve üzerindeki çocuklarda rutin kontroller sırasında kan basıncının (KB) ölçülmesi gerekir. Çocuklarda kan basıncının ölçülmesi uygun teknik ve cihazların kullanımını gerektirir. Doğru ölçüm yapılabilmesi için uygun boyutlarda manşon kullanımı şarttır.

Çocukluk çağında kan basıncı ölçümü tıpkı boy ve tartıda olduğu gibi persantil eğrileri ile değerlendirilir. Hipertansiyon 3 ayrı ölçümde sistolik veya diyastolik kan basıncı değerinin yaş, cins ve boya göre 95. persantil değerinin üstü olarak tanımlanmıştır. Son güncelleme ile 90. - 95. persantil değerler prehipertansiyon olarak tanımlanmaktadır. 

Bu arada 90. persantil değerinin altında kalan ancak 120/80 mmHg’yı aşan değerler de prehipertansiyon olarak sınıflandırılmaktadır. Prehipertansif grup, yakından takip edilmeli varsa risk etmenleri değerlendirilmelidir Çalışmalar bu çocuklarda erişkin dönemde hipertansiyon gelişme riskinin normotansif olanlara göre daha fazla olduğunu göstermektedir. Prehipertansiyon yaşam şeklinin değişimi için önemli bir indikatör olarak kabul görmektedir.  

Evre I hipertansiyon 95.p – 99.p + 5 mmHg

Evre II hipertansiyon >99.p + 5 mmHg

Bazı çocuklarda, kan basıncının hastanede veya sağlık çalışanı tarafından ölçülmesi geçici bir stres yanıtı yaratabildiğinden kan basıncı yüksek saptanabilir. Bu durum beyaz önlük hipertansiyonu olarak bilinir. Beyaz önlük hipertansiyonunu saptamak için medikal ortam dışında kan basıncı ölçümü yapılır.

Çocuklarda HT nedenleri yaşa göre farklılıklar göstermektedir. Süt çocukları ve küçük çocuklarda doğuştan böbrek hastalıkları veya kalp damar sistemi ile ilgili sebepler hipertansiyonun başta gelen nedenidir. Daha büyük çocuklarda ise reflü nefropatisi ve kronik glomerülonefritler gibi böbrek parankim hastalıkları ön plandadır.

Ergenlerde ise en sık neden birincil hipertansiyondur. Diğer taraftan kan basıncı yüksekliği geçici veya kalıcı olabilir. Geçici HT en sık anksiyete, ilaçlar ve akut böbrek hastalıklarından kaynaklanır.

Erişkinlerle karşılaştırıldığında sekonder nedenler çocuklarda daha sıktır, primer hipertansiyon ise büyük çocuklarda görülür ve erişkindekine benzer özellikler taşır.

Çocuklarda hipertansiyon sıklıkla bir yakınma veya bulguya neden olmaz. Çoğu olgu klinik olarak sessizdir. Bu nedenle 3 yaşından büyük çocuklarda her fizik muayenede kan basıncının ölçülmesi gereklidir. Ciddi HT’ u olan hastalar baş ağrısı, görme bozukluğu, burun kanaması veya bulantıdan şikayet ederek kliniğe başvurabilirler.   Hipertansif acil, yaşamı veya hedef organı tehdit edici komplikasyonlara (ensefalopati: konvülzyon, inme ve fokal defisitler; kalp yetersizliği, miyokard enfarktüsü, akciğer ödemi, dissekan aort anevrizması, akut böbrek yetersizliği) yol açan ciddi hipertansiyon olarak tanımlanır. Çocukluk çağında kalp yetersizliğinin ayırıcı tanısında daima ciddi HT düşünülmelidir.

Hipertansif çocukların tanı ve tedavisinde bireysel yaklaşım gereklidir. Tanısal çalışmalar bireyselleştirilmeli ve olası klinik ipuçları değerlendirilmelidir. Hastaların ve ailenin eğitimi, yaşam tarzındaki değişiklikler ve diğer nonfarmakolojik önlemler ve uygun hastalarda antihipertansif ilaçların kullanımı temel tedavi yaklaşımlarıdır. 

Acil hipertansiyon tedavisinde kan basıncının güvenli ve kontrollü düşürülmesi çok önemlidir. Hipertansiyon ilaçlarının çocuklarda kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır, ancak ilaçların uzun vadeli etkileri tam bilinmemektedir. Etkin kan basıncı kontrolü ile gelecekte ortaya çıkabilecek hedef organ hasarlarının önlenmesi mümkün olabilecektir.  

THE FOURTH REPORT ON THE DIAGNOSIS, EVALUATION, AND TREATMENT OF HIGH BLOOD PRESSURE IN CHILDREN AND ADOLESCENTS; 2005

Türk Pediatri Arşivi 2005; 40: 15- 22 Çocukluk çağında hipertansiyona yaklaşım